Giải thưởng Kiến trúc Quốc gia do Hội Kiến trúc sư Việt Nam, Bộ Xây dựng và Bộ Văn hóa - Thể thao - Du lịch đồng tổ chức, bắt đầu từ năm 1994, tiến hành 2 năm 1 lần. Giải thưởng nhằm thúc đẩy sáng tạo, tôn vinh tác giả, tác phẩm kiến trúc xuất sắc trên toàn quốc, góp phần định hướng phát triển nền kiến trúc Việt Nam và nâng cao nhận thức cộng đồng về nghệ thuật kiến trúc. Đây là giải thưởng uy tín và lâu năm nhất của kiến trúc Việt Nam.
Kỳ giải năm 2024-2025 là kỳ giải thứ 16. Ở kỳ giải này, Ban tổ chức nhận được 239 công trình, tác phẩm dự thi, trong đó hạng mục Nhà ở có 88 công trình; hạng mục Công trình công cộng có 65 công trình; hạng mục Kiến trúc công nghiệp - Bảo tồn và Thích ứng di sản có 8 công trình; hạng mục Kiến trúc nội - ngoại thất có 27 công trình; hạng mục Kiến trúc cảnh quan có 9 công trình; hạng mục Quy hoạch có 29 dự án; hạng mục Ấn phẩm; hạng mục Nghiên cứu - Lý luận Phê bình kiến trúc có 13 tác phẩm.
Sau khi chấm chọn, Ban tổ chức đã quyết định trao 1 Giải thưởng Lớn, 5 giải Vàng, 12 giải Bạc, 35 giải Đồng và 1 giải thưởng cho tác phẩm được cộng đồng yêu thích và bình chọn nhiều nhất, Bằng khen đơn vị đạt nhiều thành tích tại Giải thưởng và Giải thưởng “Vì sự phát triển kiến trúc”.
Giải thưởng Lớn: Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam (Hà Nội), tác giả: KTS Hiroshi Miyakawa, KTS Trịnh Việt A, KTS Michio Oizumi, KTS Nguyễn Đình Đông, KTS Gen Sugiyama (công ty Nikken Sekkei LTD)
Giải thưởng Lớn thuộc về công trình Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam (Hà Nội), của các tác giả: KTS Hiroshi Miyakawa, KTS Trịnh Việt A, KTS Michio Oizumi, KTS Nguyễn Đình Đông, KTS Gen Sugiyama (công ty Nikken Sekkei LTD). Đây là một công trình quy mô lớn, xây dựng trên một diện tích lớn, công nghệ cao và mang nhiều dấu ấn văn hóa, lịch sử. Các tác giả đã thành công khi tạo dựng một công trình hiện đại, ấn tượng, đáp ứng được các nhu cầu công năng, thẩm mỹ và tạo điểm nhấn đô thị. Thực tế, từ khi công trình khai trương đón khách từ tháng 11.2024, mỗi ngày có hàng chục ngàn lượt khách tới tham quan, cho thấy sức hút mạnh mẽ của công trình này. Đây là lần thứ hai Giải thưởng Kiến trúc Quốc gia có Giải thưởng Lớn. Trước đó, công trình đầu tiên đoạt Giải thưởng Lớn là Nhà Quốc hội Việt Nam ở kỳ giải năm 2014.
Giải Vàng: Tái thiết hai khu Làng Nủ và Nậm Tông (Lào Cai), tác giả: KTS Hoàng Thúc Hào, KTS Nguyễn Xuân Ngọc; KTS Vũ Xuân Sơn và cộng sự (công ty CP Kiến trúc Xây dựng quốc tế 1+1>2)
Giải Vàng: Nhà ga hành khách T2 - Cảng hàng không Quốc tế Phú Bài (Huế), tác giả: KTS Kyo Ariyoshi, KTS Nguyễn Đăng Quang, KTS Hiroyuki Enomoto, KTS Phạm Tiến Thắng và cộng sự (liên danh Azusa - Coninco)
Ở Giải thưởng lần này, nhiều sự chú ý của giới chuyên môn và dư luận dành cho KTS Hoàng Thúc Hào và Văn phòng 1+1>2 của anh, bởi những công trình đậm tính xã hội, nhân văn nhiều năm qua của anh cùng các cộng sự đã được vinh danh trên nhiều diễn đàn. Không bất ngờ khi KTS Hoàng Thúc Hào cùng các cộng sự đã đoạt 3 giải thưởng. Đó là các công trình: Tái thiết hai khu Làng Nủ và Nậm Tông (Lào Cai), giải Vàng; Quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 khu đô thị dịch vụ tại đường Âu Cơ, địa phận xã Văn Phú và xã Tân Thịnh, TP. Yên Bái, tỉnh Yên Bái đoạt giải Đồng; trường Liên cấp CIS Lào Cai (Lào Cai), giải Đồng. Trong đó, dự án Tái thiết hai khu Làng Nủ và Nậm Tông (Lào Cai) là một dự án có giá trị nhân văn sâu sắc khi tái thiết lại toàn bộ không gian sống cho người dân vùng cao bị thảm họa do cơn bão Yagi gây ra hồi tháng 9.2024. Dự án được thiết kế và thi công trong một thời gian ngắn kỷ lục.
Giải Bạc: Bệnh viện đa khoa Hồng Ngọc – Phúc Trường Minh (giai đoạn 1, Hà Nội), tác giả: KTS Nguyễn Phúc Minh (công ty TNHH tư vấn TKKT MPN+Partners)
Giải Đồng: Cung Thiếu nhi Hà Nội, tác giả: GS.TS.KTS Doãn Minh Khôi (Viện Quy hoạch và Kiến trúc đô thị, trường Đại học Xây dựng Hà Nội)
Giải thưởng kỳ 2024-2025 cũng có nhiều công trình quy mô lớn, công nghệ cao đáng chú ý như: Công trình Nhà ga hành khách T2 - Cảng hàng không Quốc tế Phú Bài của các tác giả: KTS Kyo Ariyoshi, KTS Nguyễn Đăng Quang, KTS Hiroyuki Enomoto, KTS Phạm Tiến Thắng và cộng sự (liên danh Azusa – Coninco) đoạt giải Vàng; Bệnh viện đa khoa Hồng Ngọc - Phúc Trường Minh (giai đoạn 1, Hà Nội) của KTS Nguyễn Phúc Minh (công ty TNHH Tư vấn TKKT MPN+Partners) đoạt giải Bạc; Trụ sở Văn phòng CP Việt Nam (Đồng Nai) của KTS Mai Hoàng Dũng (công ty CP Kiến trúc MH) đoạt giải Bạc; Tổ hợp nhà ở hỗn hợp Han Jardin (Hà Nội), tác giả: KTS Azaia Lee, KTS Nguyễn Trường Linh, KTS Hoàng Nghĩa Hà đoạt giải Đồng; Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (Hà Nội), tác giả: Nguyễn Đức Cảnh, ThS. KTS Thái Lan Anh, ThS. KTS Bùi Công Minh (công ty CP tư vấn thiết kế PLA Việt Nam) đoạt giải Đồng…
Giải Đồng: Trường Liên cấp CIS - Lào Cai, tác giả: KTS Hoàng Thúc Hào, KTS Đỗ Minh Đức, KTS Nguyễn Xuân Ngọc (công ty CP Kiến trúc Xây dựng quốc tế 1+1>2)
Một thể loại công trình vắng bóng trong nhiều kỳ giải thưởng là Kiến trúc công nghiệp, kỳ này có 1 đại diện được vinh danh, đó là công trình Trung tâm kỹ thuật Viettel (Vietel Data Centre, Hà Nội) của nhóm tác giả KTS Meinhard von Gerkan, KTS Nikolaus Goetze, KTS Trần Công Đức và cộng sự (GMP International GmbH) đoạt giải Bạc.
Kiến trúc cảnh quan và nội - ngoại thất ngày càng được coi trọng trong thiết kế quy hoạch và công trình kiến trúc có thể thấy qua các dự án và công trình cảnh quan, nội - ngoại thất được vinh danh trong kỳ giải này, như The Park (Nghệ An), tác giả: KTS Nguyễn Hoàng Mạnh, KTS Nguyễn Hồng Quân (công ty TNHH MIA Design Studio) đoạt giải Vàng; Grand Mercure hotel - 5 Star (Hà Nội), tác giả: KTS Lê Trương, KTS Nguyễn Hoàng Đức, KTS Nguyễn Thành Trung, KTS Trần Ngọc Anh và cộng sự (công ty Kiến trúc xây dựng TTA Partners) đoạt giải Vàng; FPT F-Ville 3 Campus - Khi nội thất kể chuyện - từ làng lớn lên (Hà Nội), tác giả: KTS Nguyễn Đức Vinh và nhóm cộng sự (công ty CP thiết kế TTT Architects), giải Bạc; Công viên Bốn Mùa (Hưng Yên), tác giả: KTS Nguyễn Đức Cảnh, ThS. KTS Thái Lan Anh, KTS Bùi Minh Thư và cộng sự (công ty CP tư vấn thiết kế PLA Việt Nam), giải Bạc…
Giải Đồng: Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (Hà Nội), tác giả: Nguyễn Đức Cảnh, ThS. KTS Thái Lan Anh, ThS. KTS Bùi Công Minh (công ty CP tư vấn thiết kế PLA Việt Nam)
Giải Bạc: Trung tâm Kỹ thuật Viettel (Vietel Data Centre, Hà Nội), tác giả: KTS Meinhard von Gerkan, KTS Nikolaus Goetze, KTS Trần Công Đức và cộng sự (GMP International GmbH)
Một số công trình văn hóa đoạt giải đáng chú ý, có thể kể tới như: Nhà văn hóa huyện Đông Anh (Hà Nội), tác giả: ThS. KTS Phí Triệu Phi, KTS Nguyễn Ngọc Thắng và cộng sự (công ty CP Đầu tư Xây dựng Cát Hồng); Đền thờ Vua Hùng TP. Cần Thơ, tác giả: KTS Nguyễn Thanh Tại, KTS Nguyễn Đức Thịnh, KTS Vũ Đình Dũng, KTS Lý Lết (Viện Quy hoạch- Xây dựng, Sở Xây dựng TP.Cần Thơ), giải Đồng; Nhà Văn hóa thiếu nhi Quận 11 (TP. HCM), tác giả: KTS Nguyễn Trường Lưu (Hội Kiến trúc sư TP.HCM), giải Đồng; Cung Thiếu nhi Hà Nội, tác giả: GS.TS. KTS Doãn Minh Khôi (Viện Quy hoạch và Kiến trúc đô thị, trường Đại học Xây dựng Hà Nội), giải Đồng…
Nhà ở là hạng mục phong phú nhất về số lượng, thể loại, quy mô và các hạng mục giải thưởng. Bên cạnh những dự án lớn, nhiều công trình nhà ở gia đình quy mô nhỏ đã đoạt giải thưởng, cho thấy cách nhìn của xã hội đã thay đổi nhiều đối với thể loại công trình này. Các công trình nhà ở được thiết kế độc đáo trong tạo hình, phong cách đa dạng, chú ý tới các giải pháp khí hậu và bản sắc địa phương, hiện diện ở nhiều vùng miền. Nhiều công trình nhà ở là tác phẩm của các KTS trẻ và các văn phòng thiết kế trẻ. Các công trình đoạt giải có thể kể tới như: Túp House (Thanh Hoá), tác giả: KTS Hà Đức Cương (Cuong Building Workshop) giải Bạc; SuoiHai Villa (Ba Vì, Hà Nội), tác giả: KTS Nhâm Chí Kiên, KTS Phùng Tiến Đạt và KTS Nguyễn Hoàng Sơn cùng cộng sự (APDI Architecture) giải Bạc; Nơi thời gian an trú (Hải Phòng), tác giả: KTS Trịnh Hải Long; KTS Nguyễn Minh Thuỷ (Văn phòng Kiến trúc Nhà của Gió) giải Đồng; Nhà Bạc Liêu (Bạc Liêu), tác giả: KTS Nguyễn Văn Thiên (công ty TNHH TAA Design) giải Đồng; Nhà Cần Thơ, tác giả: KTS Nguyễn Nhỏ (Văn phòng AD9 Architects), giải Đồng; Trúc Lâm House (Huế), tác giả: KTS Nguyễn Xuân Minh, KTS Lê Bá Huynh (công ty CP Kiến trúc BHA) giải Đồng…
Giải Đồng: Đền thờ Vua Hùng TP. Cần Thơ, tác giả: KTS Nguyễn Thanh Tại, KTS Nguyễn Đức Thịnh, KTS Vũ Đình Dũng, KTS Lý Lết (Viện Quy hoạch-Xây dựng, Sở Xây dựng TP. Cần Thơ)
Giải Đồng: Nhà Văn hóa thiếu nhi Quận 11 (TP.HCM), tác giả: KTS Nguyễn Trường Lưu (Hội Kiến trúc sư TP.HCM)
Hạng mục Nghiên cứu, lý luận, phê bình kiến trúc được trao cho 3 tác phẩm; đó là cuốn sách “Những mảnh ghép đô thị ngày xưa KTT…” (NXB Xây dựng - 2024), tác giả: PGS.TS.KTS Trần Minh Tùng (ĐH Xây dựng Hà Nội) giải Bạc; cuốn sách “Nhận diện đô thị Việt Nam đương đại” (NXB Dân Trí - 2024), tác giả: TS.KTS Ngô Viết Nam Sơn, giải Đồng; cuốn sách “Kiến trúc - một góc nhìn” (NXB Thế giới - 2024), tác giả: KTS Phạm Thanh Tùng (Hội Kiến trúc sư Việt Nam) giải Đồng.
Bên cạnh các giải thưởng chính thức, Ban tổ chức giải thưởng còn trao Giải thưởng được cộng đồng bình chọn cho Dự án tổ hợp nghỉ dưỡng Flamingo Cát Bà (Hải Phòng), tác giả: KTS Nguyễn Thượng Quân, KTS Nguyễn Quang Dũng, KTS Bùi Thị Bích Đào (công ty CP Kiến trúc FARC) giải Bạc; và trao bằng khen cho đơn vị đạt nhiều thành tích tại Giải thưởng Kiến trúc Quốc gia 2024-2025 là công ty CP Kiến trúc Xây dựng Quốc tế 1+1>2; giải thưởng “Vì sự phát triển kiến trúc” cho 5 đơn vị chủ đầu tư của những công trình đoạt giải cao.
Hội đồng Giải thưởng nhận xét về các công trình dự giải kỳ này: “Năm nay, các công trình, tác phẩm dự thi khá đa dạng, độc đáo, linh hoạt trong thiết kế, ứng dụng công nghệ mới trong xây dựng. Đặc biệt, tại giải thưởng lần này có nhiều công trình công cộng có giá trị cao về kinh tế, văn hoá và chính trị, xã hội cũng như nhiều công trình có ý nghĩa thiết thực với cộng đồng”.
Giải Vàng: The Park (Nghệ An), tác giả: KTS Nguyễn Hoàng Mạnh, KTS Nguyễn Hồng Quân (công ty TNHH MIA Design Studio)
Giải Đồng: Trúc Lâm House (Huế), tác giả: KTS Nguyễn Xuân Minh, KTS Lê Bá Huynh (công ty CP Kiến trúc BHA)
Qua giải thưởng kỳ 2024-2025 và qua 30 năm giải thưởng, có thể nhận thấy kiến trúc Việt Nam đã và đang hội nhập sâu, rộng với thế giới, có ảnh hưởng lớn trong xã hội. Nhiều kiến trúc sư nước ngoài, nhiều văn phòng kiến trúc nước ngoài đã hiện diện và hành nghề tại Việt Nam. Các kiến trúc sư Việt Nam đã có khả năng đảm nhận những công trình quy mô lớn, phức tạp, công nghệ cao. Các công trình được thiết kế hiện đại và mang bản sắc rõ nét; xu hướng nhại cổ, nệ cổ đang dần mờ nhạt. Giải thưởng đã ghi nhận các tên tuổi của các KTS ở nhiều thế hệ như các KTS Nguyễn Trường Lưu, Doãn Minh Khôi, Hoàng Thúc Hào, Lê Trương, Phó Đức Tùng, Nguyễn Hoàng Mạnh, Phạm Thanh Truyền, Nguyễn Xuân Minh… và là bệ phóng cho nhiều KTS trẻ, văn phòng thiết kế trẻ đang khẳng định bản thân, như các KTS Đào Thanh Hưng, Nguyễn Văn Thiên, Trịnh Hải Long, Nguyễn Minh Thùy, Nguyễn Nhỏ…, các công ty, văn phòng như APDI Architecture, TAA Design, AHL, IDEE, ODDO…
Giải thưởng Kiến trúc Quốc gia kỳ này cũng đánh dấu lịch sử 30 giải thưởng, và 50 năm thống nhất đất nước, trong một bối cảnh có nhiều thay đổi lớn về kinh tế - xã hội, và đặc biệt là ảnh hưởng của công nghệ và cuộc cách mạng 4.0. Mặc dù chưa phản ánh được toàn cảnh nền kiến trúc nước nhà nhưng phần nào giải thưởng đã cho thấy và đem lại một luồng sinh khí phát triển cho kiến trúc Việt Nam; với sự phong phú đa dạng, nhiều chuyển biến tích cực và xu thế hiện đại, hội nhập cùng thế giới. Giải thưởng cũng là sự động viên, khích lệ mạnh mẽ với giới kiến trúc sư trên con đường sáng tạo và xây dựng nước nhà.
Theo Kiến trúc & Đời sống số 227